مهریه یکی از مباحث مهم و چالش برانگیز در حوزه حقوق خانواده است که گاه به موضوعی پیچیده و مناقشه‌آمیز میان زوجین تبدیل می‌شود. در جامعه امروز، برخی افراد به دنبال ترفند های ندادن مهریه هستند که پیامدهای حقوقی و اجتماعی جدی به همراه دارد. در این مقاله، قصد داریم به بررسی جامع موضوع مهریه و جنبه‌های مختلف آن بپردازیم. ابتدا با انواع مهریه، از جمله عندالمطالبه و عندالاستطاعه آشنا خواهیم شد. سپس به معرفی برخی ترفندهایی که افراد برای نپرداختن مهریه به کار می‌گیرند خواهیم پرداخت و عواقب و پیامدهای قانونی و اجتماعی این اقدامات را مورد بحث قرار خواهیم داد.
⭐برای دسترسی به آدرس و شماره تماس بهترین وکیل مشهد کلیک کنید!
انواع مهریه
پیش از اینکه با ترفند های ندادن مهریه آشنا شوید، لازم است انواع مهریه را بشناسید. مهریه در قانون و فرهنگ ایران به چهار نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌شود که هر کدام شرایط و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
مهرالمسمی: این نوع مهریه رایج‌ترین شکل مهریه در ایران است. در این روش، زوجین با مشورت و گفت‌وگو به توافقی مشترک می‌رسند. آن‌ها آزادند هر چیز ارزشمند و مشروعی را به عنوان مهریه انتخاب کنند. این می‌تواند شامل پول نقد، سکه، ملک، خودرو یا حتی اشیای معنوی مانند سفر حج یا قرآن باشد. نکته مهم این است که مهریه باید منطقی و قابل پرداخت باشد. قانون‌گذار تأکید دارد که مهریه نباید آنقدر سنگین باشد که مرد را از ازدواج منصرف کند یا در آینده قادر به پرداخت آن نباشد. همچنین، مهریه باید چیزی باشد که ارزش مالی داشته و قابل تقویم به پول باشد.
مهرالسنه: این نوع مهریه ریشه در سنت اسلامی دارد و به مهریه‌ای اشاره می‌کند که پیامبر اسلام (ص) برای دخترش فاطمه زهرا (س) و دیگر زنان خانواده‌اش تعیین کرده بود. این نوع مهریه در جامعه امروزی کمتر رایج است، اما برخی خانواده‌ها به دلیل اعتقادات مذهبی یا تمایل به ساده‌زیستی، آن را انتخاب می‌کنند. مهرالسنه نمادی از سادگی و معنویت در ازدواج است و تأکید می‌کند که ارزش واقعی ازدواج در عشق و تعهد زوجین است، نه در مقدار مهریه.
مهرالمثل: این نوع مهریه در شرایط خاصی مطرح می‌شود که زوجین ازدواج کرده و رابطه زناشویی برقرار کرده‌اند، اما به هر دلیلی مهریه‌ای تعیین نشده است. در این حالت، دادگاه یا کارشناسان با در نظر گرفتن عوامل متعددی مهریه را تعیین می‌کنند. این عوامل شامل وضعیت اجتماعی و خانوادگی عروس، میزان تحصیلات، سن، زیبایی، مهارت‌ها، شغل و… او تعیین می‌شود. همچنین، وضعیت مالی و اجتماعی داماد نیز در نظر گرفته می‌شود. هدف از مهرالمثل این است که مهریه‌ای عادلانه و متناسب با شأن و جایگاه زن تعیین شود.
مهرالمتعه: این نوع مهریه در موارد نادری اتفاق می‌افتد که زوجین ازدواج کرده‌اند، مهریه‌ای تعیین نکرده‌اند و قبل از برقراری رابطه زناشویی تصمیم به جدایی می‌گیرند. در این شرایط، قانون برای حمایت از حقوق زن، مهریه‌ای را در نظر می‌گیرد. مقدار این مهریه بر اساس وضعیت مالی مرد تعیین می‌شود. عواملی مانند درآمد، دارایی‌ها و توانایی مالی مرد در تعیین مقدار مهرالمتعه نقش دارند.
مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه
در نظام حقوقی و فرهنگی ایران، دو اصطلاح مهم در ارتباط با زمان‌بندی و شرایط پرداخت مهریه وجود دارد که عبارتند از “عندالمطالبه” و “عندالاستطاعه”. این دو اصطلاح، شیوه‌های متفاوتی را برای پرداخت مهریه تعیین می‌کنند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. یکی از ترفند های ندادن مهریه این است که به طور کامل با مفهوم مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه آشنایی داشته باشید تا بتوانید راهکار مناسب را پیدا کنید.
مهریه عندالمطالبه به نوعی از مهریه اشاره دارد که در آن، زن از لحظه جاری شدن صیغه عقد، مالک کامل مهریه خود می‌شود. این بدان معناست که بلافاصله پس از برگزاری مراسم ازدواج، زن از حق قانونی برای درخواست مهریه خود برخوردار می‌گردد. در این حالت، زمان دریافت مهریه کاملاً به اختیار و تصمیم زن بستگی دارد. او می‌تواند در هر زمانی که مایل باشد، چه بلافاصله پس از عقد و چه سال‌ها بعد، درخواست دریافت مهریه خود را مطرح کند.
از سوی دیگر، مهریه عندالاستطاعه رویکرد متفاوتی را در پیش می‌گیرد. در این نوع مهریه، پرداخت مبلغ یا ارزش تعیین شده به عنوان مهریه، مشروط به توانایی مالی مرد می‌شود. به عبارت دیگر، حتی اگر زن درخواست مهریه خود را مطرح کند، مرد ملزم به پرداخت فوری آن نیست، مگر اینکه از نظر مالی در شرایطی باشد که بتواند این تعهد را ادا کند.
در مهریه عندالاستطاعه، مالکیت زن بر مهریه به صورت آنی و در لحظه عقد محقق نمی‌شود. در عوض، این حق به تدریج و متناسب با توانایی مالی مرد شکل می‌گیرد.
آشنایی با ترفند های ندادن مهریه
برای این که بتوانید مطابق با شرایط خود بهترین راهکار را انتخاب کنید در ابتدا حتما نیاز است که از بهترین وکیل پایه یک دادگستری در مشهد کمک و مشاوره لازم را بگیرید. اکنون شما را با ۳ مورد از کاربردی‌ترین ترفند های ندادن مهریه آشنا می‌کنیم.
بطلان عقد ازدواج: این مورد زمانی اتفاق می‌افتد که عقد ازدواج از همان ابتدا باطل بوده است. یعنی ازدواجی که انجام شده، از نظر قانونی اصلاً ازدواج محسوب نمی‌شود. در این حالت، اگر زن و مرد با هم رابطه زناشویی نداشته باشند، زن حق دریافت مهریه را ندارد.
برای مثال، فرض کنید مردی که قبلاً ازدواج کرده و هنوز همسر اول خود را طلاق نداده، با زن دیگری ازدواج کند و این زن از ازدواج قبلی او بی‌خبر باشد. این ازدواج دوم از نظر قانونی باطل است. اگر زن و مرد در این ازدواج باطل با هم رابطه زناشویی نداشته باشند، زن نمی‌تواند مهریه‌ای دریافت کند.
فسخ نکاح: یکی دیگر از ترفند های ندادن مهریه فسخ نکاح است. فسخ نکاح با طلاق متفاوت است. در فسخ، یکی از طرفین به دلیل وجود شرایط خاصی حق دارد ازدواج را به هم بزند. اگر نکاح فسخ شود و زن و مرد با هم رابطه زناشویی نداشته باشند، زن حق دریافت مهریه را ندارد. مثلا اگر مردی پس از ازدواج متوجه شود که همسرش بیماری خاصی دارد که قبل از ازدواج آن را پنهان کرده، می‌تواند درخواست فسخ نکاح کند. در این صورت، اگر رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، زن نمی‌تواند مهریه‌ای دریافت کند.
البته یک استثنا وجود دارد: اگر فسخ نکاح به دلیل ناتوانی جنسی مرد باشد، حتی اگر رابطه زناشویی برقرار نشده باشد، زن حق دارد نصف مهریه را دریافت کند.
فوت یکی از زوجین قبل از تعیین مهریه و رابطه زناشویی: این مورد به شرایط خاصی اشاره دارد که در آن، زن و مرد ازدواج کرده‌اند اما هنوز مهریه را تعیین نکرده‌اند و رابطه زناشویی هم نداشته‌اند. اگر در این شرایط، یکی از آن‌ها فوت کند، زن حق دریافت مهریه را نخواهد داشت. برای درک بهتر، تصور کنید زن و مردی ازدواج می‌کنند و قرار می‌گذارند که بعداً درباره مقدار مهریه تصمیم بگیرند. اما قبل از اینکه مهریه را تعیین کنند و قبل از اینکه با هم رابطه زناشویی داشته باشند، مرد در یک حادثه فوت می‌کند. در این حالت، زن نمی‌تواند مهریه‌ای از خانواده مرد درخواست کند.
عواقب و پیامدهای فرار از پرداخت مهریه
در نظام حقوقی ایران، موضوع مهریه و پرداخت آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. قانون‌گذار تمهیداتی اندیشیده تا از حقوق زنان در این زمینه محافظت کند و مانع از فرار مردان از تعهدات مالی‌شان شود. در این راستا، پیامدهای حقوقی جدی برای کسانی که سعی در فرار از پرداخت مهریه دارند، در نظر گرفته شده است.
یکی از ترفند های ندادن مهریه که برخی مردان به آن متوسل می‌شوند، انتقال صوری اموال خود به نام دیگران است. در این روش، مرد اموال خود را به طور صوری به نام یکی از اقوام یا آشنایان منتقل می‌کند تا از این طریق خود را فاقد دارایی نشان دهد. اما قانون برای مقابله با این اقدام، تدابیری اندیشیده است.
در صورتی که زن بتواند ثابت کند که انتقال اموال توسط همسرش صوری بوده و با هدف فرار از پرداخت مهریه انجام شده است، دادگاه این معامله را باطل اعلام می‌کند. به این ترتیب، اموالی که به صورت صوری منتقل شده‌اند، مجدداً به نام مرد بازگردانده می‌شوند. علاوه بر این، دادگاه گاهی دستور توقیف این اموال را تا زمان پرداخت کامل مهریه صادر می‌کند.
قانون‌گذار برای افرادی که از طریق انتقال صوری اموال قصد فرار از پرداخت مهریه را دارند، مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته است. بر اساس ماده ۲۳ قانون مربوطه، مجازات‌هایی همچون حبس تعزیری برای مدیون (یعنی شخصی که مهریه را بدهکار است) و یا جزای نقدی درجه شش تعیین شده است. در برخی موارد، ممکن است دادگاه هر دو مجازات را برای فرد خاطی در نظر بگیرد.
علاوه بر این، اقدام به انتقال صوری اموال تأثیر منفی بر درخواست اعسار مرد دارد. اعسار به معنای ناتوانی در پرداخت دین است و افراد می‌توانند در صورت عدم توانایی مالی، درخواست پرداخت اقساطی مهریه را به دادگاه ارائه دهند. اما یکی از شرایط مهم برای پذیرش درخواست اعسار، ارائه گزارش مالی دقیق از وضعیت مالی یک سال اخیر فرد به دادگاه است.
در صورتی که مشخص شود فرد اقدام به انتقال صوری اموال کرده است، شانس پذیرش درخواست اعسار او به شدت کاهش پیدا می‌کند. زیرا این اقدام نشان می‌دهد که فرد صداقت لازم را در ارائه اطلاعات مالی خود نداشته است. قاضی دادگاه پس از بررسی دقیق وضعیت مالی فرد و اطمینان از صحت اطلاعات ارائه شده، در مورد صدور حکم اعسار و تعیین میزان اقساط تصمیم‌گیری می‌کند.
در صورت خیانت زن به مرد، مهریه به زن تعلق می‌گیرد؟
مهریه به عنوان یکی از حقوق مالی زن در ازدواج شناخته می‌شود. این حق مالی در زمره دیون واجب قرار دارد، یعنی پرداخت آن از سوی مرد به همسرش الزامی است. در جامعه، برداشت‌های متفاوتی درباره شرایط پرداخت یا عدم پرداخت مهریه وجود دارد. یکی از این برداشت‌های نادرست، مربوط به موضوع خیانت زناشویی است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که اگر زن مرتکب خیانت شود، حق دریافت مهریه را از دست می‌دهد.
واقعیت این است که از دیدگاه قانون، حتی در صورت اثبات خیانت زن، حق او نسبت به دریافت مهریه همچنان پابرجاست. به عبارت دیگر، خیانت زناشویی، هرچند عملی ناپسند و غیراخلاقی است، اما تأثیری بر حق قانونی زن در دریافت مهریه ندارد.
این رویکرد قانونی برای برخی افراد غیرمنطقی به نظر می‌رسد. ممکن است این سؤال پیش بیاید که چرا زنی که مرتکب خیانت شده، همچنان حق دریافت مهریه را دارد. پاسخ به این سؤال در ماهیت حقوقی مهریه نهفته است. مهریه یک تعهد مالی است که در زمان عقد ازدواج به وجود می‌آید و شرایط بعدی زندگی زناشویی از جمله خیانت، تأثیری بر اصل این تعهد ندارد.
البته، این به معنای نادیده گرفتن عمل خیانت نیست. قانون برای خیانت زناشویی مجازات‌های سنگینی در نظر گرفته است. در صورت اثبات خیانت، زن با پیامدهای قانونی و کیفری این عمل روبرو خواهد شد. اما حق دریافت مهریه همچنان به قوت خود باقیست.
چرا مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده بهتر است؟
گاهی اوقات، زنان برای دریافت مهریه‌ی خود با مشکلاتی روبرو می‌شوند و نیاز به پیگیری قانونی پیدا می‌کنند. در این شرایط، دو راه اصلی پیش روی آن‌ها قرار دارد: مراجعه به اداره‌ی ثبت یا طرح دعوا در دادگاه خانواده. بسیاری از وکلای متخصص در امور خانواده، مراجعه به دادگاه خانواده را توصیه می‌کنند. دلایل این توصیه به شرح زیر است:
- یکی از مهم‌ترین مزایای پیگیری مهریه از طریق دادگاه خانواده، امکان به‌روزرسانی ارزش مهریه است. در شرایط اقتصادی متغیر، ممکن است ارزش سکه یا سایر اقلامی که به عنوان مهریه تعیین شده‌اند، در طول زمان افزایش پیدا کند. در صورتی که پرونده در دادگاه خانواده مطرح شود، این افزایش قیمت در نظر گرفته می‌شود و دادگاه، قیمت روز را ملاک محاسبه قرار می‌دهد. این موضوع می‌تواند تفاوت قابل توجهی در میزان مهریه‌ی دریافتی ایجاد کند و از کاهش ارزش واقعی مهریه جلوگیری نماید.
- مزیت دیگر مراجعه به دادگاه خانواده، امکان درخواست حکم جلب برای مردی است که از پرداخت مهریه امتناع می‌کند. این گزینه در روش اجرای ثبت وجود ندارد. بر اساس ماده ۲ قانون مربوطه، زن می‌تواند در صورت عدم پرداخت مهریه توسط مرد، از دادگاه درخواست صدور حکم جلب کند.
- گاهی اوقات، مردان برای فرار از پرداخت مهریه، اقدام به انتقال اموال خود به نام اقوام و نزدیکان می‌کنند. در صورتی که زن از طریق اداره‌ی ثبت اقدام کرده باشد، اثبات این موضوع و پیگیری آن مستلزم مراجعه مجدد به دادگاه است. اما اگر از ابتدا پرونده در دادگاه خانواده مطرح شود، زن می‌تواند با استناد به ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست صدور قرار تأمین خواسته کند. این قرار به معنای توقیف اموال مرد به میزان مهریه است و می‌تواند از انتقال غیرقانونی اموال جلوگیری کند.
- پیگیری مهریه از طریق دادگاه خانواده در دراز مدت باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود. زیرا با توقیف اموال مرد از ابتدای رسیدگی به پرونده، احتمال اتلاف وقت و منابع مالی کاهش می‌یابد. همچنین، از آنجا که تمام مراحل رسیدگی در یک مرجع انجام می‌شود، نیاز به مراجعات متعدد به نهادهای مختلف کمتر می‌شود.
- دادگاه خانواده به دلیل ماهیت تخصصی خود، امکان بررسی دقیق‌تر و جامع‌تر پرونده‌های مربوط به مهریه را دارد. قضات این دادگاه‌ها معمولاً تجربه و تخصص بیشتری در زمینه‌ی مسائل خانوادگی دارند و می‌توانند با در نظر گرفتن تمام جوانب، تصمیمات عادلانه‌تری اتخاذ کنند.
- در دادگاه‌های خانواده، امکان استفاده از خدمات مشاوره‌ای نیز وجود دارد. این مشاوره‌ها به حل و فصل اختلافات کمک می‌کنند و در برخی موارد، حتی منجر به توافق طرفین بدون نیاز به ادامه‌ی روند دادرسی شوند.
برای مهریه کدام اموال مرد متوقف نمی‌شود؟
برخی مردان به دنبال ترفند های ندادن مهریه هستند. با این حال، زمانی که همسر برای دریافت مهریه‌اش اقدام قانونی می‌کند و علیرغم تلاش‌های مرد، برخی از اموالش توقیف می‌شوند، برخی از دارایی‌های شوهر از توقیف مستثنی هستند. این اموال غیرقابل توقیف عبارتند از:
- خانه‌ای که متناسب با شأن و وضعیت مالی شوهر در شرایط تنگدستی است.
- وسایل و لوازم ضروری زندگی که برای رفع نیازهای اساسی شوهر و افراد تحت تکفل او لازم است.
- مواد غذایی موجود به اندازه‌ای که برای مصرف شوهر و افراد تحت تکفل او در مدت زمانی که معمولاً ذخیره می‌شود، کافی باشد.
- کتاب‌ها و ابزارهای علمی و پژوهشی که برای افراد اهل علم و تحقیق متناسب با جایگاه آن‌ها ضروری است.
- وسایل و ابزار کار افرادی مانند کسبه، صنعتگران، کشاورزان و سایر مشاغل که برای امرار معاش آن‌ها و افراد تحت تکفلشان ضروری است.
- تلفنی که شوهر به آن نیاز دارد.
- در صورتی که تنها منبع درآمد شوهر، اجاره‌بهای ملکی باشد، طبق تشخیص دادگاه، نه خود ملک و نه درآمد حاصل از آن قابل توقیف نیست، مگر اینکه بیش از نیاز معیشتی شوهر باشد.
این قوانین با هدف حفظ حداقل‌های زندگی و معیشت شوهر و خانواده‌اش وضع شده‌اند تا در عین حال که حق زن برای دریافت مهریه محفوظ می‌ماند، شوهر و افراد تحت تکفل او نیز از حداقل‌های زندگی محروم نشوند.
کلام آخر
در پایان این بحث پیرامون موضوع مهریه و راه‌های مختلف برخورد با آن، لازم است تأکید کنیم که مهریه حقی قانونی برای زنان است و پرداخت آن تعهدی اخلاقی و قانونی برای مردان محسوب می‌شود. اگرچه برخی افراد به دنبال ترفند های ندادن مهریه هستند، اما این اقدامات می‌تواند عواقب جدی حقوقی و اجتماعی در پی داشته باشد. بهترین راهکار، گفت‌وگوی سازنده میان زوجین و در صورت لزوم، مراجعه به مراجع قانونی برای حل و فصل مسائل مربوط به مهریه است. از اینکه وقت ارزشمند خود را صرف مطالعه این مطلب کردید، صمیمانه سپاسگزاریم. مشتاقانه منتظر دیدن نظرات و دیدگاه‌های شما در مورد این موضوع در سایت وکلای مشهد هستیم.
