قصاص نفس چیست؟ ⚖️【تفاوت قصاص با اعدام】

قصاص به معنی سزای کار بد را دادن می باشد و جزء چهار مجازات اصلی در قانون مجازات اسلامی در نظر گرفته شده و یکی از پر چالش ترین مجازات های نظام حقوقی در جهان بوده است، که مقام قضایی با توجه به نوع و جرمی که فرد مرتکب شده باشد، مجازات را تعیین می کند و قصاص از حکم هایی میباشد که ممکن است مجرم به آن محکوم شود. قصاص به دو دسته قصاص نفس و قصاص عضو تقسیم میشود، که هر کدام قاعده و قانون خود را دارد و تنها در شرایطی اجرا خواهد شد که تمامی شرط ها و تبسره های آن اعمال شده باشد. در وب سایت وکلای مشهد به موضوع قصاص نفس چیست پرداخته ایم با ما همراه باشید.

⭐برای دسترسی به آدرس و شماره تماس بهترین وکیل کیفری مشهد کلیک کنید!

قصاص نفس

در مفهوم قصاص نفس چیست باید ذکر کرد به قصاص در جنایت قتل عمدی گفته میشود. قصاص نفس زمانی اعمال میشود که شخصی جنایتی بر نفس و جان دیگری را مرتکب شده باشد. یعنی عملی عمدی صورت گرفته باشد که منجر به قتل، از دست رفتن جان و مرگ شود.

موضوع قصاص نفس در هر مرحله با ابهامات و چالش های بسیار زیادی رو به رو بوده است و همچنین تعیین شرایط، ظوابط و اجرای حکم آن دارای اهمیت زیادی بوده است. حمایتگران قصاص نفس بر این باور اند که این مجازات نقش به سزایی در پیشگیری از وقوع دوباره این جرم دارد و باعث درس عبرت شدن برای دیگران میشود و همچنین تاثیر چشمگیری بر اجرای عدالت در حق خانواده قاتل دارد.

قصاص عضو

قصاص عضو زمانی صورت میگیرد که جنایت عمدا بوده و جرح یا ضربتی که باعث نقص عضو، از کار افتادن عضوی از بدن و یا درچار شدن به بیماری دائمی و فقدان عملکرد یکی از حس ها و یا زوال عقل موجب شود و جنایت عمدی به عضو هر آسیبی را شامل میشود به جز قتل، مجرم باید از تمامی مجازات این عمل عمد آگاهی داشته باشد و حتی اگر به صورت غیر عمد مرتکب این جرم شود باید دیه پرداخت کند.

قصاص برای زن و مرد مسلمان در قصاص عضو بدون تفاوت صورت می گیرد، اگر جراحت وارد شده بر زن مساوی و یا یک سوم دیه کامل باشد در این شرایط باید نصف دیه کامل عضو خواهان قصاص را به مرد پرداخت کند تا حکم اجرایی شود. اگر مرد غیر مسلمان علیه زن غیر مسلمان مرتکب جرم شود حکم مذکور اجرا خواهد شد. اما اگر بزه دیده، زن مسلمان باشد و مرتکب مرد غیر مسلمان باشد بدون پرداختن نصف دیه قصاص صورت میگیرد.

گاهی اوقات ممکن است مرتکب با یک یا چندین ضربه صدمات معتددی را در یک یا چند قسمت از بدن شخص آسیب دیده وارد کرده باشد، حق قصاص هر یک از جراحت ها جداگانه می باشد و بزه دیده می تواند با مرتکب سازش نماید و برخی از آنها را قصاص کند و یا گذشت کند.

هرگاه شخصی ارتکاب به جنایت عمدی تکراری بر چند عضو، بزه دیده شده باشد و شرایط مرتکب به طوری نباشد که امکان اجرای تمام قصاص ها را داشته باشد. برای مثال شخص یک پا دارد و باید بر روی هر دو پا قصاص اجرا شود در میزانی که قابلیت قصاص وجود دارد قصاص میشود و دیگر جنایاتی که مرتکب شده بوده است محکوم به پرداخت دیه و یا حبس تعزیری می باشد.

تفاوت قصاص با اعدام چیست؟

مورد توجه ترین و اولین تفاوت میان قصاص نفس با اعدام اختلاف در بین سر منشع و حقیقت آنها است. قصاص نفس بنیادی در شرع دارد و همچنین باید گفت یک مجازات حدی است، به این مفهوم که نوع، میزان و حتی شرایط آن مشخص شده است و حق تغییر و دخالت در آن وجود نخواهد داشت و این حکم یک تنه برای قتل عمد در نظر گرفته شده است و فقط برای این جرم قابل اجرا می باشد.

در موازات، اعدام یک جزای قابل تغییر و بازدارنده است که توسط قانون گذار بر طبق ملاحظه های حقوقی و کیفری تعیین شده است. در حالت کلی، قانون اعدام را به عنوان یکی از مجازات های جرایم سنگین در نظر گرفته است و قاضی توانایی این را دارد که از میان مجازات های تعیین شده با در نظر گرفتن شرایط پرونده حکم اعدام را صادر نماید.

و تفاوت قابل توجه این است که در قصاص نفس ولی دم باید شکایت کرده و درخواست اجرای حکم را داشته باشد و اگر اولیای دم مقتول با دریافت دیه و یا بخشش از حق قصاص خود بگذرند، دیگر حکم اجرایی نمیشود.

نکته ای که مورد توجه است این است که در قصاص نفس شرایط روحی و روانی و سنی مزتکب در محکوم شدنش تاثیر می گذارد، اگر قاتل اطفال و یا دیوانه باشد نمیتوان حکم را اجرا کرد و فقط باید دیه از طرف عاقلان پرداخت شود، اما در اعدام به این صورت نیست و حکم برای افراد زیر 18 سال اجرا میشود و این موضوع و پیش آمدی بسیار نادر است.

در کل، برای رساندن منظور اینکه قصاص نفس چیست باید اشاره کرد که اعدام و قصاص نفس هر دو مجازات های نهایی و سنگین و صد البته سخت و لازم به بررسی با حساسیت بالا و همینطور دقت و عدله های محکم و اثبات هایی بی چون و چرا هستند که در نظام حقوقی تعیین شده اند. ولی تفاوت ها و حقیقت های متفاوت از دیگر دارند.

شرایط اجرای قصاص نفس چیست؟

همانطور که می دانید برخی از شرایط قصاص نفس چیست؟ را از قبل گفته ایم، شرایط و ظوابط ویژه ای را دارد که حائز اهمیت بالایی است. هر کس که مرتکب قتل عمد شده باشد و شاکی نداشته باشد و یا شاکی داشته باشد و شاکی بخشیده باشد و حکم قصاص اجرا نشده باشد، و یا به هر علتی حکم ساقط شود. در صورتی که عمل وی باعث اختلال در نظم، صیانت و بیم در جامعه و سلب آسایش مردم شود. دادگاه مجرم را به سه سال الی پنج سال حبس محکوک می نماید.

اگر شخصی ارتکاب به جرم عمل قتل دو یا چند نفر را بکند، اولیای دم هر یک از مقتول ها می تواند بدون داشتن رضایت بقیه کسانی که قاتل جرم قتل عمد را در حق عزیز آنها مرتکب شده است، و بدون پرداخت سهم دیه آنها حکم قصاص نفس را به اجرا در بیاورند.

اگر زن مسلمانی عمدا به قتل برسد و چگونگی قصاص یکسان است، حتی اگر قاتل مرد مسلمان باشد. ولی دم مقتول باید نصفه دیه کامل را به قاتل بپردازد. لکن اگر قاتل، مرد غیر مسلمان باشد ولی دم ملزوم به پرداخت نصفه دیه کامل نمی باشد و بدون هیچ چیزی محکوم به قصاص نفس میشود. و در موقعیتی که مرد غیر مسلمان زن غیر مسلمان را به قتل رسانده باشد پراخت کردن مابه تفاوت دیه آنها لازم است.

و یا حتی اگر فردی دو یا چند نفر را به قتل رسانده باشد، و ولی دم تمامی مقتولان درخواست قصاص داشته باشند قاتل بدون پرداخت هیچ دیه ای مجازات خواهد شد. در مواردی پیش میاید که برخی از اولیای دم ها خواستار قصاص نفس میباشند، و برخی از ولی دم مقتولان خواهان دریافت دیه هستند. در صورتی که قاتل موافقت کند و بخواهد که در مقابل گذشت کردن حق قصاص اولیای دم ها از اموال و دارایش دیه را پرداخت کند حکم اجرایی نمشود. البته این موضوع بدون اخذ رضایت قاتل امکان پذیر نمیباشد و اجازه این عمل وجود ندارد.

هر وقت شخصی اقدام به قتل عمد بکند و نتیجه محقق نشود، به شش ماه الی سه سال حبس تعزیری محکوم میشود.

نکته قابل توجه این که در شرایطی ممکن است اجرای حکم به تعویق بیوفتد، در موقعیتی که زن باردار است به این علت که زندگی جنین به مادرش وابسته است و اگر حکم اجرا شود ممکن است آسیب های جبران ناپذیری به جنین برسد و باعث مرگ آن شود. تا زمانی که زن در حاملگی بر سر میبرد و در حال حمل است، همچنین جنین در حال رشد و پیشرفت است اجرای حکم غیر ممکن است، مورد بعدی در دسترس نبودن قاتل است.

دلایل عدم اجرای حکم قصاص نفس

• بر اساس قانون مجازات اسلامی، اگر قاتل پدر و یا اجداد پدری باشد قصاص نمیشود

• قاتل مجنون و یا نا بالغ باشد و یا در صورتی که یک شخص عاقل فردی دیوانه را به قتل برساند قصاص نخواهد شد. اما به پرداخت دیه و حبس مجاب است.

• اگر قاتل مسلمان باشد و مقتول غیر مسلمان باشد حکم قصاص اجرا نمیشود

• هنگامی که قاتل به قتلی اقرار کند که شخص دیگری هم به آن اقرار کرده است

• قاتل بخاطر اعتقاد داشتن به مهدورالدم بودن و یا استحقاق قاص به صورت عمدی قتل انجام داده باشد

• قاتل مست بوده در هنگام ارتکاب جرم، همچنین از قبل نیتی برای مرتکب شدن به قتل عمدی را نداشته باشد.

در صورت بروز شبه، یعنی اگر در هنگام بررسی پرونده مدارک و شواهدی در جهت اثبات بی گناهی قاتل یافت شود، ممکن است حکم ساقط شود ویا قاضی حکم بررسی دوباره را صادر کند.

کلام آخر

در این مقاله در جهت آگاهی دادن بیشتر در مورد قصاص نفس چیست و توضیح آن که از جمله مجازات های بسیار دشوار و سهمگین است و برای قتل عمد در قانون و شرع لحاظ شده است و با در نظر گرفتن اینکه قانون ولی دم مقتول را نیازمند رسیدگی به حق و حقوق و برقراری عدالت در حقشان دانسته است باید اجرا شود. نیز نباید هیچ گونه نا عدالتی و تجاوز به حق قاتلی که محکوم به قصاص نفس شده است صورت بگیرد، بنابراین رعایت کردن تمام شرعیات و قواعد حقوقی و انسانی در این زمینه امری ضروری و پرهیز ناپذیر می باشد. بهترین وکیل مشهد برای اینکه عدالت درست اجرا شود در تلاش است که هیچ کاستی و هیچ تجاوزی به حریم حق انسان ها نشود. با سایت وکلای مشهد در مقاله های دیگر همراه ما باشید و نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید.